Merkezi Olmayan Sosyal (DeSo) nedir?

Birçok insan, merkezi olmayan bir sosyal ağ kavramına çekildi. Ancak ademi merkeziyetçilik tüm sorunların anahtarı mı? Bu kılavuzda, merkezi olmayan sosyal ağlarla ilgili bazı konulara, bunların nasıl çalıştığına değindik ve bazı örnekler sağladık.

Birçok insan, sosyal ağların evriminde bir sonraki adım olan merkezi olmayan sosyal (DeSo) ağ kavramına çekildi. Artık kişisel bilgileriniz, ilgi alanlarınız ve ilişkileriniz konusunda tek bir kuruluşa, şirkete veya hükümete güvenmeniz gerekmiyor. DeSo ile ağdaki diğer kişilerle olan etkileşimlerinizin kontrolü tamamen sizdedir. Sizi gözetleyen merkezi bir otorite yok. Bunun yerine, ağın aktif bir üyesi olarak, aldığınız bilgileri doğrulayarak kendinize göz kulak olursunuz.

Merkezi Olmayan Sosyal Nedir?

Merkezi Olmayan Sosyal (DeSo), gizliliğinizi korurken ortak çıkarlar etrafında keşif, bağlantı ve işbirliği sağlayan bir araçtır. DeSo, kullanıcılara sosyal etkileşimleri üzerinde tam kontrol vererek, aracılar yerine insanların sorumlu olduğu bir sistem kurmuştur. Bu yeni paradigmada, hangi içeriğin dağıtılacağına ve nasıl kullanılacağına kullanıcılar karar veriyor.

DeSo, verilerin merkezi bir veritabanında saklanmak yerine geniş bir eşler ağı arasında dağıtıldığı hibrit bir P2P ağıdır. Bu, merkezi bir sunucu olmadığı için hacklenecek merkezi bir sunucu veya DDoS olmadığı anlamına gelir. Yazılım, bilgilerin tek bir güvenilir üçüncü tarafa dayanmadan etkili bir şekilde dağıtılmasını sağlamak için Güvenilir Zaman Damgası ve BitTorrent protokollerinin bir kombinasyonunu kullanır.

DeSo'nun amacı, insanları güçlendirerek en yaygın kullanılan sosyal ağ haline gelmektir. Sezgisel bir kullanıcı deneyimi sağlarken merkezi olmayan araçlarla.

DeSo, blockchain teknolojisine dayalı ilk sosyal ağdır. Tüm bilgi işlem cihazlarını aynı dosya sistemine bağlamayı amaçlayan dağıtılmış bir dosya sistemi olan IPFS (Gezegenler Arası Dosya Sistemi) ile oluşturulmuştur. IPFS bağlantısı, DeSo'yu kötü niyetli saldırılara ve DDoS'a karşı dayanıklı hale getirir. Bu, verilerin tek bir yerde depolanmaması ve tüm kullanıcıların merkezi olmayan sosyal ağlara erişmesine ve katkıda bulunmasına olanak sağladığı için bu mümkündür.

DeSo Nasıl Çalışır?

DeSo, Ethereum (ETH) blok zincirinde belirteç tabanlı bir sistem kullanır. Bu, DeSo jetonlarının eşler arasında değiş tokuş edilebileceği ve içerik yayınlama, diğer kullanıcıları etiketleme, yorum yapma ve gönderileri beğenme gibi ağ içindeki mikro hizmetler için ödeme olarak kullanılabileceği anlamına gelir.

DeSo jetonları aynı zamanda Ağı ilerleten veya DeSo Ağı içindeki özel özelliklere erişmenin bir yolu olarak kullanıcı davranışını teşvik eden bir araç. Örneğin, çeşitli ağ üyelerinden belirli sayıda yorum yapıldıktan sonra, bu üyeler daha sonra gönderilerinde anket oluşturma yeteneğinin kilidini açmak için DeSo Jetonlarını kullanabilirler.

DeSo Ağı, Token Curated Registries (TCR) ilkesi etrafında inşa edilmiştir. Esasen, TCR'ler, geleneksel listelerden önemli bir farkı olan listelerdir. Liste üyelerinin, o listeye hangi öğelerin girmesine izin verileceğini seçmelerine izin verir. Bu, bir liste olarak, liste üyeleri zamanla etki kazandıkça daha seçici hale gelebileceğiniz anlamına gelir.

DeSo'nun TCR'leri, kullanıcıların her bir eylemle birlikte listelere yapılan gönderilere oy vermesine izin vermek için DeSo jetonlarını kullanır. listenin kendisine bir gönderim olmak. Bu, bir kullanıcının bir listeye bir öğe eklemek veya listeden bir öğe çıkarmak isterse, o listeye girebilmek için DeSo jeton ücretini ödemesi gerektiği anlamına gelir.

Tüm sistem merkezi değildir, yani bir bilgisayar korsanının erişebileceği veya DDoS'a erişebileceği hiçbir sunucu yoktur. Yazılım, bilgilerin tek bir güvenilir üçüncü tarafa dayanmadan etkili bir şekilde dağıtılmasını sağlamak için Güvenilir Zaman Damgası ve BitTorrent protokollerinin bir kombinasyonunu kullanır.

Her kullanıcı tarafından gerçekleştirilen her eylemin, DeSo jetonlarında ödenmesi gereken bir maliyeti vardır. Bu, oylama, içerik gönderme ve bildirim alma gibi eylemler için geçerlidir. Ağda ne kadar çok işlem yaparsanız, enflasyon nedeniyle gereken jeton ücreti o kadar yüksek olur. Kullanıcıları ağı kullanmaya devam etmeye teşvik etmek ve DeSo topluluğunu daha da geliştirmek için, ödenen tüm jeton ücretlerinin %25'i akıllı bir sözleşme aracılığıyla DeSo jeton sahiplerine dağıtılacaktır.

Merkezi Olmayan Yönetim Örnekleri Sosyal Ağlar

Bitcoin (BTC) ortaya çıktığından beri yeni bir trende tanık olduk: merkezi olmayan uygulamalar (DApp'ler) ve ilgili ağları. Steemit.com ana akım medyanın dikkatini çeken ilk ve en büyüklerden biriydi. Steemit, Steem'in blok zincirinin üzerine inşa edilmiş ve en ilkel biçiminde blog yazmaya izin veren bir DApp'tir. Kullanıcıların, ağı çalıştırmaktan ve işlemleri doğrulamaktan sorumlu olan Steem'in tanıkları (blok üreticileri) tarafından olumlu veya olumsuz oylanan metin, bağlantı ve diğer medya türlerini göndermesine olanak sağlaması bakımından Reddit'le pek çok benzerliği vardır. Steemit, bir DApp'in sadece bir örneğidir. Steemdb.com, kullanıcıların Steemit blok zincirini okumasına, Steems'i (Steem'in para birimi) görüntülemesine ve hatta Steemit hesaplarını aramasına olanak tanıyan en büyük Steemit alternatiflerinden biridir. Steemdb ayrıca kullanıcıların steemd.com aracılığıyla Steem'in blok zincirinin üzerine hangi DApp'lerin oluşturulduğunu görmelerini sağlar. Steemdb, geliştiricilerin Steem'in blok zincirinde Steem DApp'ler oluşturması için çevrimiçi bir Steem REST API bile oluşturdu.

Ayrıca, kullanıcıların Steemit'e benzer şekilde fotoğraf veya kısa videolar yayınlamasına izin veren Steemit benzeri bir uygulama olan Steepshot'tan bahsetmeye değer. Steepshot ayrıca, onu çalışır durumda tutmak için Steem'in blok zincirini ve Steem'in para birimini kullanır. Steepshot, Steepshot'ın ağını güvence altına almak için Steem destekli bilgisayar kaynaklarına katkıda bulunan yaklaşık 2.000 Steem yetkili tanığına sahiptir.

Dikkat çeken diğer bir merkezi olmayan sosyal platform, kullanıcıların Steem'in blok zincirine metin veya video Steem destekli videolar yüklemesine olanak tanıyan DTube'dur. Steem belirteci, video oluşturucuyu ödüllendirirken, Steepshot, Steemit kullanıcılarının fotoğraf yüklemek için Steem kazanmalarına izin verir. DTube, Steem'in merkezi olmayan sosyal platformunun üzerine inşa edilmiş birçok merkezi olmayan uygulamaya sadece bir örnektir.

Steem uygulamalarının diğer örnekleri Steepshot ve Steempress'tir. Steepshot, kullanıcılarını ödüllendirmek için Steems'i kullanırken, Steempress daha çok kullanıcıların gönderilerini Steemit veya Steepshot'a göndermeden önce fotoğraflarla hızlı bir şekilde düzenlemesine olanak tanıyan bir masaüstü istemcisidir. Steempress ayrıca Steepshot ve DTube içerik oluşturucularının Steemit gönderilerini Steepshot veya DTube'a tek bir düğme tıklamasıyla kolayca yüklemelerine olanak tanır.

Dikkat çeken daha yeni bir merkezi olmayan sosyal platform LBRY'dir. LBRY, kitap, film ve müzik gibi dijital ürünler için kullanıcıların dijital içerik için LBRY'nin yerel para birimi veya kredisi aracılığıyla ücret alabileceği blok zinciri tabanlı bir pazar yeridir. Steem'in ana para birimi olarak kullanıcıların içerik oluşturucuları ödüllendirmesine olanak tanıyan Steems bulunurken, LBRY'nin ana para birimi olarak kullanıcıların dijital içerik için ücretlendirmesine olanak tanıyan LBC vardır. Steem ve Steepshot, ödül para birimi olarak Steem jetonlarına sahipken, Steempress'te katkıda bulunanlara teşekkür etmenin bir yolu olarak Steems vardır. DTube, Steemit'in aksine Steem'in videolar için özel olarak tasarlanmadığı için video yaratıcılarını ödüllendirmek için yalnızca Steem'in jetonunu kullanır. Steepshot, Steempress ve Steemit, bugün var olan yalnızca üç Steem DApp'tir; Steepshot ve Steempress ise çoğunlukla Steepshot ve Steemit içerik oluşturucularına odaklanır.

Sosyal ağlar internette giderek daha popüler hale geliyor. Sosyal medya web siteleri ne kadar çok ortaya çıkarsa, kullanıcıların ağlarına katılması için o kadar fazla rekabet olur. Mastodon ve Bluesky ayrıca, Mastodon'un GIF'leri paylaşabilmesi veya Bluesky'nin minimalist kullanıcı arayüzünden takipçilerini engelleyebilmesi gibi çok çeşitli özellikler sunan merkezi olmayan sosyal ağ platformlarından bazılarıdır. Mastodon merkezi değildir, Bluesky ise merkezidir. İlki, kullanıcıların farklı Mastodon sunucuları üzerinden birbirleriyle iletişim kurabilecekleri bir zaman çizelgesi sunarken, Bluesky'nin tüm kullanıcılarını depolayan tek bir sunucusu vardır ve etkinlikleri bu tek sunucuda gerçekleşir.

Bottom Line

DeSo'nun amacı, sezgisel bir kullanıcı deneyimi sağlarken insanları merkezi olmayan araçlarla güçlendirerek en yaygın kullanılan sosyal ağ haline gelmektir. Kullanıcılara sosyal etkileşimleri üzerinde tam kontrol sağlayan DeSo, hangi içeriğin dağıtılacağına ve nasıl kullanılacağına kullanıcıların karar vermesini sağlar.